Chúng ta nhớ đến Đức Thánh Cha Phanxicô như một vị Giáo hoàng của hòa bình, qua những lời kêu gọi không mệt mỏi và những chuyến viếng thăm liên tục của ngài để bày tỏ sự gần gũi với những người đang phải gánh chịu hậu quả của một trong những thảm họa bất công nhất do con người gây ra: chiến tranh.
Trong lần xuất hiện cuối cùng trước công chúng, Đức Thánh Cha Phanxicô đã lặp lại điều đã trở thành khẩu hiệu trong triều Giáo hoàng của ngài về hòa bình. Mọi người đều biết rằng điều đó sẽ được lặp lại vào cuối các buổi tiếp kiến của ngài, nhưng lời kêu gọi này không bao giờ mất đi sức mạnh của nó.
Trong buổi ban phép lành Urbi et Orbi vào Lễ Phục Sinh, một ngày trước khi qua đời, những lời của Đức Thánh Cha đã vang vọng lại điều mà ngài đã từng đưa ra suốt nhiều năm, thúc giục các nhà lãnh đạo thế giới buông bỏ vũ khí và hướng đến đối thoại.
Ngay cả khi gặp khó khăn về giọng nói, và nhờ người khác đọc sứ điệp thay mình, giọng nói của Đức Thánh Cha, dù yếu ớt đã vang vọng khắp Quảng trường Thánh Phêrô và trên các màn hình khắp thế giới.
Ngay từ những ngày đầu tiên của triều Giáo hoàng kéo dài 12 năm, Đức Thánh Cha đã dẫn dắt phong trào Công giáo toàn cầu vì hoà bình. Qua lời nói, hành động và việc làm, ngài đã thể hiện niềm tin vững chắc vào sức mạnh của sự hòa giải, tầm quan trọng của đối thoại và sự cấp bách của việc chấm dứt bạo lực dưới mọi hình thức.
Lời nói và hành động
Được mệnh danh là “Giáo hoàng của vùng ngoại vi”, Đức Thánh Cha Phanxicô luôn dành thời gian để nhớ đến những người đang chịu đau khổ vì xung đột. Trong khi cầu nguyện cho hòa bình tại những khu vực thu hút nhiều sự chú ý của truyền thông, ngài cũng không bao giờ quên hướng lời cầu nguyện đến những vùng bị ảnh hưởng nặng nề nhất nhưng lại bị thế giới lãng quên.
Một trong những cử chỉ mang tính biểu tượng nhất và cũng là khoảnh khắc đặc biệt ấn tượng trong triều Giáo hoàng của ngài diễn ra vào tháng 4/2019, khi ngài quỳ xuống hôn chân các nhà lãnh đạo Nam Sudan, một đất nước đang đau khổ do cuộc nội chiến kinh hoàng. Khi đón tiếp Tổng thống Salva Kiir và đối thủ Riek Machar tại Vatican, với lòng khiêm nhường, Đức Thánh Cha đã hôn chân họ, khẩn thiết kêu gọi các nhà lãnh đạo hạ vũ khí và theo đuổi con đường hoà bình.
Lời kêu gọi cá nhân đã trở thành lời kêu gọi ngoại giao, khi bốn năm sau đó, vào tháng 2/2023, Đức Thánh Cha đến Nam Sudan. Cùng với Tổng Giám mục Canterbury khi đó đứng đầu Liên hiệp Anh giáo, ngài đã nồng nhiệt gửi lời nhắn nhủ tới hàng ngàn tín hữu, những người đã và đang phải gánh chịu hậu quả tàn khốc của chiến tranh.
Sau đó, khi phát biểu với các nhà chức trách, xã hội dân sự và ngoại giao đoàn tại Dinh Tổng Thống ở Juba, ngài đã cảnh báo: “Các thế hệ tương lai sẽ tôn vinh tên tuổi của quý vị, hoặc xoá bỏ ký ức về quý vị, tuỳ thuộc vào những gì quý vị đang làm.”
Lời kêu gọi hoà bình của ngài cũng hướng đến di sản của những cuộc chiến tranh trong quá khứ, những vết sẹo do các hành động tàn bạo gây ra giữa các quốc gia và dân tộc, và đảm bảo rằng những sai lầm sẽ không bao giờ lặp lại. Trong chuyến thăm Hiroshima và Nagasaki vào tháng 11/2019, Đức Thánh Cha đã đưa ra một lời kêu gọi mạnh mẽ chống lại vũ khí hạt nhân.
Đứng tại Công viên ở Nagasaki, trên chính mảnh đất mà bom nguyên tử đã gây ra sự huỷ hoại chưa từng có, ngài lên án sự tàn phá do những vũ khí này gây ra và tất cả những ai sở hữu chúng. Ngài tuyên bố: “Việc sử dụng năng lượng hạt nhân vào mục đích chiến tranh, cũng như sở hữu vũ khí hạt nhân là vô đạo đức.”
Đức Thánh Cha luôn nỗ lực tìm cách giải quyết tận gốc rễ của sự tàn phá, kêu gọi những người có quyền lực phải chịu trách nhiệm. Việc ngài ủng hộ giải trừ vũ khí hạt nhân là điều cần thiết trong vấn đề này.
Đức Thánh Cha thường xuyên lên án việc buôn bán vũ khí, nhiều lần phê bình những người kiếm lợi từ chiến tranh. Phát biểu trước Quốc hội Hoa Kỳ vào ngày 24/9/2015, ngài đã đưa ra câu hỏi: “Tại sao vũ khí gây chết người lại được bán cho những kẻ có ý định gieo rắc đau thương không kể xiết cho con người và xã hội? Thật đáng buồn, câu trả lời, như chúng ta đều biết, đơn giản chỉ vì tiền: đồng tiền đẫm máu, thường là máu của những người vô tội.”
Ngài mô tả việc đầu tư tiền vào vũ khí là sự “điên rồ” và lên án món nợ gắn liền với “chợ đen” buôn bán vũ khí. Khi thế giới bước vào năm 2025, sứ điệp của ngài vẫn khẩn thiết như mọi khi: “Hãy chấm dứt thực dân hóa con người bằng vũ khí!”
Những cuộc hành hương vì hoà bình
Cũng giống như ở Nam Sudan, nhiều chuyến tông du của Đức Thánh Cha Phanxicô với mục đích vì hoà bình. Vào tháng 3/2021, ngài đã làm nên lịch sử khi trở thành vị Giáo hoàng đầu tiên đến thăm Iraq. Tại đó, ngài mang sứ điệp hiệp nhất và hy vọng đến một quốc gia bị tàn phá bởi nhiều năm xung đột.
Đặc biệt, cuộc gặp gỡ với Đại Giáo trưởng Ali Al-Sistani, lãnh đạo Hồi giáo Shiite Iraq tại Najaf, nhấn mạnh sức mạnh của đối thoại liên tôn giáo và sự tôn trọng lẫn nhau, Đức Thánh Cha tuyên bố: “Hoà bình không yêu cầu người thắng kẻ thua, mà là những anh chị em, dù còn những hiểu lầm và vết thương quá khứ, vẫn chọn con đường đối thoại.”
Gần đây nhất, vào tháng 9/2024, Đức Thánh Cha đã đến thăm Đông Timor, một quốc gia trẻ đã đấu tranh lâu dài để giành độc lập. Sự hiện diện của ngài là dấu hiệu mạnh mẽ về sự gần gũi với quốc gia có tỉ lệ người Công giáo cao nhất thế giới, nơi đã đấu tranh rất lâu để giành tự do và đang từng bước hồi phục.
Tại đó, trong Thánh lễ tổ chức tại Tasitolu với sự tham dự của 600.000 người, Đức Thánh Cha nhắc nhở mọi người: “Anh chị em đã giữ vững niềm hy vọng ngay giữa gian nan, và nhờ phẩm chất kiên cường cùng đức tin của dân tộc, anh chị em đã biến đau thương thành niềm vui.”
Kêu gọi ngoại giao và ngừng bắn
Bên cạnh những chuyến đi, Đức Thánh Cha còn dùng tiếng nói của mình để can thiệp vào các cuộc xung đột toàn cầu, liên tục kêu gọi chấm ngừng bắn và đối thoại hòa bình. Vào tháng 5/2014, Tổng thống Israel Shimon Peres và Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas đã cùng gặp ngài tại Vatican trong một cuộc gặp gỡ cầu nguyện, thể hiện niềm tin của Đức Thánh Cha rằng lời cầu nguyện và đối thoại có thể mở đường cho hoà bình.
Kể từ đó, khi bạo lực tiếp tục leo thang ở Trung Đông, vào tháng 10/2024, Đức Thánh Cha đã tha thiết kêu gọi một lệnh ngừng bắn tại Gaza, trả tự do cho các con tin người Israel và mở hành lang nhân đạo để hỗ trợ những người đang cần giúp đỡ trên khắp khu vực.
Cũng trong tháng đó, sau một năm Israel tiến hành chiến dịch quân sự tại Gaza, Thủ tướng Israel Ehud Olmert và cựu Bộ trưởng Ngoại giao Palestine Nasser Al-Kidwa đã trình bày với Đức Thánh Cha đề xuất hoà bình nhằm chấm dứt cuộc chiến đang tàn phá đất nước họ.
Tiếng nói kiên định của người kiến tạo hoà bình
Sự gần gũi của Đức Thánh Cha với những người đau khổ và sự ủng hộ không mệt mỏi của ngài cho việc chấm dứt bạo lực toàn cầu luôn là ưu tiên hàng đầu. Ngay cả trong những lúc khó khăn về sức khỏe, Đức Thánh Cha Phanxicô vẫn kiên trì dấn thân cho hòa bình.
Trong những tuần cuối đời, khi đang ở bệnh viện điều trị bệnh viêm phổi, Đức Thánh Cha đã dành thời gian gọi video với giáo xứ Thánh Gia ở Gaza, nơi ngài duy trì liên lạc chặt chẽ trong suốt cuộc tấn công của Israel.
Trong Năm Thánh Hy Vọng này, các sứ điệp, sự gần gũi và sự quan tâm hòa bình của Đức Thánh Cha sẽ là di sản tiếp tục vang vọng trong tương lai của Giáo hội và nhân loại. Mọi người sẽ luôn nhớ rằng lời kêu gọi của ngài không chỉ là yêu cầu chấm dứt chiến tranh, nhưng còn là lời kêu gọi cho công lý, đối thoại và tình huynh đệ vì một thế giới dành cho tất cả mọi người, chứ không chỉ cho một số ít; và nơi những ai có nhiều hơn sẽ không giờ quên những người có ít hơn.
Vatican News